Budowa modelu BAT z EPP – na halę i na dwór

W tym artykule przedstawię krok po kroku budowę modelu do rekreacyjnego latania stanowiącego modyfikację modelu BAT autorstwa Mariusza Wrony (www.sau.civ.pl ^[1]). Zestaw do budowy modelu był kiedyś produkowany przez firmę SAU, można też było dostać osobno do niego kabinkę i osłony serw, niestety w chwili obecnej nie jest to możliwe, a szkoda bo model jest ciekawą i łatwą w budowie konstrukcją. Na szczęście autor postanowił opublikować plan i instrukcję montażu w formacie PDF, która służyła mi za podstawę do zbudowania mojego BAT-a (do ściągnięcia: PLAN ^[2] i INSTRUKCJA ^[3]). Wprowadziłem w nim kilka modyfikacji i udokumentowałem całość w poniższym opisie. Po skompletowaniu wyposażenia i elementów konstrukcyjnych nawet mało wprawny modelarz może zbudować model w zaledwie 4 do 6 godzin. Ja swój pierwszy budowałem około 7 dni, spędzając dziennie przy nim około 30-45 minut. Poniżej przedstawiam fotoinstrukcję wraz z opisem „krok po kroku”, dzięki której nawet najmłodsi będą w stanie zbudować i oblatać swojego BAT-a.

^{[4] [5] [6]}

Dane techniczne:

• Rozpiętość: 840 mm
• Długość: 370 mm
• Ciężar (jeszcze nie ważony ale pewnie około 120-130gram)
• Napęd bezszczotkowy (silnik 10 gram 2000kv + pakiet 2S 460mAh + śmigło GWS 7×3,5)

Kadłub modelu wykonany został z czarnego EPP grubości 6mm (kształt kadłuba został wycięty ostrym nożem do tapet), wzmocniony rurką węglową o przekroju kwadratowym 5x5mm, depronu 6mm (lotki i winglety), kawałka sklejki balsowej 3mm (miejsce mocowania odbiornika) i płytki laminatowej 1,5mm (łoże silnika), do tego pręty węglowe na popychacze (1mm) i osłonę śmigła (2mm). Do złożenia modelu potrzeba jeszcze kilka kawałków rurki termokurczliwej średnicy 2mm, kleju cyjanoakrylowego gęstego (ale średni też jest ok) i kleju typu Uhu Por do pianek (idealnym zamiennikiem będzie tu klej firmy Dragon do pianek – tańszy i można kupić w większości marketów budowlanych). Przy lotach (w szczególności na hali) istotna jest mała masa modelu, im jest mniejsza tym lepsze właściwości lotne ma model, dlatego wyposażenie mojego modelu stanowi:

• Silnik mikro 3f 18-11 2000kV odpowiednia mała piasta z gumką – oringiem (masa silnika 10 gram, z mocowaniem i propsaverem około 12-13 gram)
• Regulator 3f TURNIGY Plush 6A do pakietów 2S (masa 6 gram)
• Odbiornik 2,4Ghz FrSky VD5M (5 kanałów, 2 gramy) – w modelu używamy tylko 3 kanałów, dodatkowo użyłem przejściówek ze standardowych wtyczek serw UNI na wtyczki mikro do odbiornika. Można to ominąć kupujac serwa w wtyczkami mikro (odejdzie dodatkowe kilka gram)
• Serwa hxt-500 (2szt, każde po 5 gram)
• Pakiet napędowy  7,4V 460mAh 20C (około 28.5 grama)
• Śmigło GWS 7×3,5 (dobrze kupić kilka na wypadek złamania, bo są dość delikatne). Większe (np. GWS 8×4,3) nie wchodzą i będą zaczepiać o model podczas lotu, choć wydaje się, że na oko będą pasować. Mniejsze śmigła mogą nie dać odpowiedniego ciągu.
• wtyczki gold 2mm do połączenia pakiet-regulator, oraz typu UNI do połączenia silnik-regulator (można użyć innych lekkich)
• Potrzebny jest też nadajnik z funkcją delta mix (zwana też flapperon), czyli ustawienia lotek i steru kierunku na dwóch serwach jak w modelach typu delta. Generalnie każdy obecnie sprzedawany komputerowy nadajnik posiada taką funkcję. Można też próbować użyć stary zwykły nadajnik (bez komputera) bez funkcji tego miksu i dokupić osobny mix elektroniczny. Da się tak też latać, ale nie polecam tego bo to rozwiązanie nie ma zwykle możliwości zmiksowania lotek z wysokością inaczej niż 1:1.

Model jest lekki, waży około 120-130 gram (można go jeszcze nieco odchudzić, będzie w stanie latać wolniej), jest zwinny i zwrotny (przy ustawieniu dużych wychyleń sterów) oraz potrafi latać bardzo wolno na lekkim przeciągnięciu – podtrzymywaniu sterem wysokości przy zmniejszonych obrotach silnika. Zamontowanie hamulców aerodynamicznych na winglety dodatkowo pozwoli smiejszyć jego prędkość (kosztem szybowania). Dzięki małej powierzchni czołowej i bocznej świetnie lata przy lekkim wietrze i nie jest przez niego znoszony jak modele o konstrukcji klasycznej. Tak jak każdy model typu delta, na ostrych zakrętach lekko ześlizguje się na skrzydło delikatnie obniżając pułap lotu i aby temu przeciwdziałać należy dodawać gaz na zakrętach lub podtrzymać model poprzez wychylenie steru wysokości jeśli chcemy utrzymać model na jednym poziomie.

Materiały potrzebne do zbudowania modelu:

• płytka EPP o grubości 5 do 6mm (czarna lub biała), minimum 2 płyty 425 x 370 jeśli tylko kadłub ma być z EPP, a jeszcze lepiej jedna 850 x 370mm która pozwoli na wykonanie kadłuba z jednej części. Większa np. 100 x 60 cm powinna pozwolić na wykonanie wszystkich elementów z EPP.
• depron 6mm na lotki i winglety – można zastąpić go z powodzeniem elementami z EPP – model będzie bardziej odporny na uszkodzenia, ale elementy będą mniej sztywne
• rurka węglowa o przekroju kwadratowym 5x5mm
• pręt węglowy 2mm na osłonę śmigła oraz 1mm na popychacze lotek
• kawałek płytki laminatowej 1 do 1,5mm na mocowanie silnika i dźwigni (można też użyć plastikowe dźwignie), oraz podłużnice z laminatu lub węgla np. 1 x 3 do 5 mm wzmacniające łoże silnika i jego podstawę
• sklejka (… x … mm) – ja użyłem balsowej 3mm, ale może być lotnicza o grubości 2 lub 3 mm o podobnym wymiarze
• drut stalowy 0,8 do 1mm (długość 40mm) na dwie końcówki popychacza mocowane do serwa
• taśma zbrojona (w sumie wystarczy około 1 metra) na lotki i mocowanie końców pręta osłaniającego śmigło
• rurka termokurczliwa 2 i 3mm na połączenie popychacza z dźwignią
• rzep samoprzylepny do zamocowania elementów wyposażenia (odbiornik, regulator, pakiet) do modelu
• klej: cyjanoakrykowy (tzw. CA) i do pianek (uhu por lub dragon do pianek lub inny podobny który nie jest agresywny w stosunku do depronu). Zwykle miejsca połączeń, które mogą lekko pracować lub czas klejenia musi pozwalać na poprawki i pasowanie polecam klej do pianek (np. połówki skrzydeł, winglety itp), natomiast miejsca sztywne lub takie które szybko mają być połączone polecam cyjanoakryl (takie jak łoże silnika, pręt węglowy wzmacniający kadłub)

i narzędzia:

• ostry nóż do tapet (z łapanym ostrzem o wysokości 18mm)
• lutownica do zalutowania wtyczek do silnika, regulatora i pakietu
• wiertarka do nawiercenia utworów mocowania silnika (można użyć też ręcznej lub wkrętarki po zamocowaniu odpowiednio małego wiertła)
• małe kombinerki (do gięcia drutu na popychacze) i śrubokręt do przykręcenia silnika do wręgi
• zapalniczka do obkurczania rurki termokurczliwej

Rozpoczynamy budowę modelu:

1. Drukujemy plan budowy modelu w formacie pdf (bat_plan ^[2]) i  oryginalną instrukcję budowy modelu autorstwa Mariusza Wrony (bat_instrukcja ^[3]) lub tę rozbudowaną instrukcję którą właśnie czytasz. Z tym że ta instrukcja opisuje w całości model przystosowany do napędu silnikiem trójfazowym, wyposażenie jest tu odchudzone w stosunku do oryginału, a same materiały konstrukcyjne lekko zmieniona co pozwala na loty modelem w hali. Wymiary modelu i kształty elementów nie zmieniają się.
2. Sklejamy plan budowy (4 kartki A4) w jeden arkusz za pomocą taśmy bezbarwnej biurowej
3. Za pomocą kalki technicznej możemy teraz odrysować kształt kolejnych części modelu na kartonlub inny sztywny materiał, który po wycięciu będzie nam służył za szablon do wycięcia modelu. Ja utworzyłem 3 szablony: połówka kadłuba, winglet i lotka
4. Z płytki EPP o grubości 5mm (ewentualnie 6mm) wycinamy dwie połówki modelu (lub jak mamy większą płytę to kadłub wycinamy jako całość). Ja użyłem czarnego EPP, który jest twardszy i trochę cięższy niż biały. Miałem do dyspozycji małą płytę i kadłub wyciąłem z 2 cześci. Na tym etapie proponuję nie wycinać rynienki pod rurkę-dźwigar węglowy skrzydła 5x5mm. Lepiej jest to zrobić po sklejeniu połówek skrzydła, aby mieć pewność że rynienka jest równa i idealnie spasowana z dźwigarem. Wklejamy dźwigar w wyciętą i dopasowaną do niego szczelinę w „kadłubie” (ja użyłem klej do pianek)
   ^[7]
5. Korzystając z kolejnych szablonów wycinamy lotki i winglety (z depronu lub z EPP) ale nie przyklejamy ich aby nie utrudniały nam montażu kolejnych elementów
6. Z przodu modelu przyklejamy pręt węglowy stanowiący osłonę śmigła. Pomagamy sobie kawałkami taśmy.
   ^{[8] [9]}
7. Planujemy zbudowanie łoża silnika.
8. Lutujemy wtyczki do silnika, regulatora i pakietu. zabezpieczamy je przed zwarciem za pomocą rurek termokurczliwych.
   ^{[10] [11] [12] [13]} i widok od spodu.
9. Przyklejamy łoże silnika, tak by było w osi modelu. Silnik nie potrzebuje żadnych wychyleń i powinien się znajdować w osi modelu. Przykręcamy silnik do łoża.
   ^[14]
10. Przyklejamy lotki używając do tego zbrojonej taśmy samoprzylepnej (która dobrze trzyma się EPP). Lotki można też połączyć za pomocą specjalnych zawiasów zamiast taśmy.
    ^{[15] [16]}
11. Planujemy ułożenie serw, a następnie przyklejamy serwa do mocowań z EPP, a po wyschnięciu kleju całość przyklejamy w odpowiednim miejscu (ja przykleiłem na spodzie modelu), w przyszłości będziemy mogli je oderwać i użyć do innego projektu.
    ^{[17] [18] [19]}
12. Wycinamy otwory na dźwignie w lotkach i przyklejamy same dźwignie. Jeśli lotki zrobiliśmy z depronu, to nie wolno używać do klejenia klejów agresywnych jak cyjanoakryli, bo wytopią nam dziurę. Do EPP możemy natomiast użyć kleju CA.
    ^{[20] [21]}
13. Jeśli mamy możliwość, możemy wykonać owiewki do serw i kabiny oraz okleić je mocnym rzepem aby były demontowane.
    ^[22]
14. Dopasowujemy popychacze lotek, zakładamy osłonki na serwa (gdy nie mamy tych z zestawu, to mogą być wykonane z butelki PET lub z opakowania po jogurcie).
    ^{[23] [24] [25]}
15. Mocujemy pozostałe wyposażenie za pomocą taśmy samoprzylepnej na rzepa. Odbiornik i regulator na górnej powierzchni, pakiet napędowy na dolnej.
    ^{[26] [27]}
16. Na końcu przyklejamy winglety pamiętając o zachowaniu odstępu 5mm od krawędzi lotek, aby pozwolić im na swobodny ruch w górę.
    ^{[28] [29]}
17. Ukończony  model od spodu.
    ^{[30] [31]} (tu ze zdjętą kabinką)

Ustawienie i oblot modelu:

1. Wstępne ustawienie lotek (neutrum): podniesione w górę około 6mm
   ^[32]
2. Wychylenie maksymalne lotek w górę około 30-40 stopni,  w dół 30 stopni
3. Aby łatwiej kontrolować model należy ustawić w nadajniku funkcję Expo na sterze wysokości i lotkach na 40 do 50% (jak w modelu akrobacyjnym)
4. Model dobrze jest oblatywać na otwartej przestrzeni i wypuszczamy mocnym rzutem przed siebie w poziomie lub lekko w górę i włączamy silnik na co najmniej 50% w hali lub 75-100% na dworze

Już wkrótce opublikuję filmik z lotu na hali 🙂

Pozdrawiam Kamil i życzę udanych lotów !!!

Dodatek:

Inny sposób wykonania modelu znalazłem kiedyś na necie (niestety nie znam autora – wiem że ma na imię Paweł). Tu model jest wykonany w całości z depronu + listewki balsowe. Taka konstrukcja jest tania i łatwa do wykonania, ale bardzo nietrwała. Każde mocniejsze zderzenie z ziemią lub ścianą może połamać model, natomiast w przypadku kadłuba z EPP, jest to prawie niemożliwe. Serwa zamontowane zostały na wylot w kadłubie. U mnie są tak jak zaznaczył Mariusz w swoim planie, czyli na dole skrzydła i położone w poziomie. Dodatkowo na zdjęciach widać błąd w postaci zamontowania wingletów tuż przy krawędzi lotek, przez lotki musiały zostać ścięte, by mogły się wychylić do góry i nie haczyć o winglety. Pręt węglowy osłaniający śmigło jest dość krótki i może odpaść przy uderzeniu.

^{[33] [34]  [35]  [36]}